VIETNAM – (WARSOOR) – Waxay ahayd tijaabadii ugu cajiibsanayd ee abid laga sameeyo Vietnam, taas oo ku habboon mid ka mid ah khiyaanadii ugu weynayd ee bangiyada abid la arko.
Dhismaha quruxda badan ee maxkamada magaalada Ho Chi Minh City, oo la dhisay wakhtigii gumaysiga waxa lagu xukumay 67 jir hantiile ah oo u dhashay Vietnam oo khamiistii lagu xukumay dil ka dib markii ay muddo 11 sanno ah khiyaano ku guranaysay mid ka mid ah bangiyada ugu weyn dalkaa.
Waa xukun naadir ah – waana mid ka mid ah xukunkii dil ah ee lagu xukumo dumar rayid ah dalka aadka u yar ee Vietnam.
Go’aanku waa mid ka tarjumaya miisaanka dawakhsan ee khiyaanada. Truong My Lan ayaa lagu helay danbi ah in ay $44bn (£35bn) ka qaatay amaahda Bangiga Ganacsiga ee Saigon. Xukunka ayaa looga baahan yahay inay soo celiso $27bn, lacag dhan dacwad oogayaasha ayaa sheegay inaan waligood dib loo helin. Qaar baa aaminsan in ciqaabta dilku tahay dariiqa ay maxkamaddu isku daydo inay ku dhiirigeliso inay soo celiso qaar ka mid ah balaayiinka maqan.
Maamulka shuuciga ayaan sida caadada u ah aan sirta aan si cad uga hadlin, laakiin kiiskan, waxa lagala socday warbaahinta. Waxa la sheegay in 2,700 oo qof loogu yeedhay si ay u marag furaan, waxa ku lug lahaa10 dacwad ooge oo gobolka ah iyo ku dhawaad 200 oo qareeno ah ay ku lug lahaayeen.
Caddaynta waxay ku jirtay 104 sanduuq oo miisaankoodu dhan yahay lix tan. 85 eedaysane ayaa lala maxkamadeeyay Truong My Lan, kuwaas oo diiday eedeymaha.
“Weligay ma dhicin xukun sidan oo kale ah, waagii shuuciyada,” ayuu yidhi David Brown, oo ah sarkaal hawlgab ah oo ka tirsan waaxda dawladda ee Maraykanka, khibrad dheerna u leh Vietnam. “Xaqiiqdii kani waa miisaan weyn.”
Maxkamadeyntu waxay ahayd cutubkii ugu yaabka badnaa ee ilaa hadda marka la eego ololaha la dagaalanka musuqmaasuqa ee uu hoggaamiyo Xoghayaha Guud ee Xisbiga Shuuciga, Nguyen Phu Trong.
Nguyen Phu Trong oo haysta fikir muxaafidka ah oo ku dhex milmay aragtida Marxist, waxa uu rumaysan yahay in cadhada caanka ah ee musuqmaasuqa ay khatar ku tahay keli-taliska xisbiga shuuciga. Waxa uu si dhab ah u bilaabay ololahan 2016 ka dib markii uu la shaqeeyay ra’iisul wasaarihii xilligaas.
Ololahan ayaa xitaa galay laba madaxweyne iyo laba ra’iisul wasaare ku xigeen oo lagu qasbay inay is casilaan, iyada oo boqolaal mas’uul ah la anshax marinayo ama xabsiga la eryayoy. Hadda mid ka mid ah haweenka ugu qanisan dalka ayaa ku soo biiray safkooda.
Truong My Lan wuxuu ka yimid qoys Sino-Vietnamese ah oo ku nool Ho Chi Minh City, oo hore u ahaan jirtay Saigon. Waxay muddo dheer ahayd matoorka ganacsiga ee dhaqaalaha Vietnam. Sannadkii 2011, Truong My Lan waxay ahayd qof caan ah oo ganacsi ku leh Ho Chi Minh City, waxaana loo oggolaaday inay habayso isku-darka saddex bangi oo yaryar, oo lacag caddaan ah hela in ay ka dhigto hay’ad wey oo hoos taga Saigon Commercial Bank.
Sharciga Vietnam wuxuu ka mamnuucayaa shaqsi kasta inuu haysta wax ka badan 5% saamiyada bangiyada kasta. Laakiin dacwad oogayaasha ayaa sheegay in iyada oo loo ogolaaday iyada oo loo marayo boqollaal shirkadood oo Waraabe u tag ah ama aan jirin iyo dad u dhaqma sidii wakiiladeeda, Truong My Lan waxay runtii lahayd in ka badan 90% ganacsiga Saigon.
Waxay ku eedeeyeen inay awooddaas u adeegsatay inay dadkeeda u magacawdo maareeyayaal, ka dibna ay ku amreen inay ansixiyaan boqollaal daymo ah oo la siiyo shabakadda shirkadaha Waraabe u tag ah ee ay maamusho.
Lacagaha la soo saaray ayaa aad u badan. Amaahmadeedu waxay ka ahaayeen 93% dhammaan deymaha bangiga.
Sida laga soo xigtay dacwad oogayaasha, muddo saddex sano ah oo ka bilowday Febraayo 2019, waxay ku amartay darawalkeeda inuu ka saaro Banka 108 trillion o lacagta dong ee Vietnam ah, lana mid ah in ka badan $ 4bn (£ 2.3bn) oo caddaan ah bangiga, oo ay ku kaydiso istoodho ama bakhaaro dhismayaasheeda ah. Culayska lacagtaa waxa lagu qiyaasay laba tan.
Waxaa sidoo kale lagu eedeeyay in ay si deeqsinimo leh u laaluushtay maamulka Bankiyada si loo hubiyo in deynteeda aan waligeed la baadhin. Mid ka mid ah dadka la isku dayay ayaa horey u ahaan jiray kormeeraha guud ee bangiga dhexe, kaas oo lagu eedeeyay inuu qaatay lacag dhan $5m oo laaluush ah.
Kiiskan ayaa dadwaynaha ku keenaay cadho xoog leh. Laakiin su’aalo ayaa sidoo kale la iska weydiinayaa sababta ay ugu suurtagashay in ay sii wado khiyaanada lagu eedeeyay muddada dheer.
Waxay dad badani aaminsan yihiin in ay ilaalinayeen dad awood badan oo ganacsiga iyo siyaasada ku jira.
Nguyen Phu Trong oo 79 jir ah, madaxa xisbiga Nguyen Phu Trong ee wada ololahan ka dhanka ah musuqmaasuqa ayaa xaaladiisa caafimaad liidataa, waxaana hubaal ah inuu ka fadhiisan doono shaqada marka la gaadho shirweynaha xisbiga shuuciga ee soo socda ee 2026, markaas oo hogaamiyayaal cusub la dooran doono.
Waxa uu ka mid ahaa xoghayeyaashii ugu muddada dheeraa uguna saamaynta badnaa, isaga oo dib u soo celiyey haybadii garabka muxaafidka ee xisbiga oo aan hore loo arag tan iyo isbedelkii 1980-kii.